اولین تجزیه‌وتحلیل‌های مربوط به تنوع‌زیستی به قرن 18 میلادی باز می‌گردد. اما نخستین پیشرفت‌های مربوط به مدیریت تنوع‌زیستی، بر مبنای توان کامپیوتری به اواسط دهه 1970 مربوط می‌شود. بررسی مقالات و پژوهش‌های انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که اوایل دهه 1990 دوران اوج‌گیری بهره‌مندی از هوش مصنوعی در راستای تنوع‌زیستی بوده است. این مطالعات و همچنین برگزاری یک کنفرانس بزرگ در زمینه مدیریت تنوع‌زیستی در سال 1999 در ایالات متحده امریکا در معرفی این بحث به دنیا تأثیر قابل توجهی داشت. در حال حاضر با توجه به اینکه سال‌های متمادی از آغاز مدیریت تنوع‌زیستی بر اساس هوش مصنوعی می‌گذرد، اما همچنان چالش‌های بسیاری روبه روی این مبحث علمی قرار دارد
.
تاریخچه مدیریت تنوع‌زیستی در ایران با بهره‌گیری از توان کامپیوتری به مطالعات دکتر ماهینی در سال 1373 باز می‌گردد. از آن سال تا به امروز مطالعات زیادی در زمینه مدیریت تنوع‌زیستی انجام گرفته است. آنچه در این مطالعات بیش از پیش خودنمایی می‌کند، نبود اطلاعات کافی و مورد نیاز است. در بسیاری از این مطالعات، اطلاعات کافی در مورد تنوع‌زیستی گونه‌های مورد مطالعه وجود ندارد. متأسفانه مطالعات بسیار ارزشمند این حوزه در حد مطالعات دانشجویی باقی مانده و کمتر در عرصه میدانی و مدیریتی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این موضوع در تمامی زمینه‌های علمی قابل مشاهده بوده و به عدم هماهنگی بین دانشگاه‌ها و نهادهای اجرایی در ایران بر می‌گردد.
بر همین اساس ابزارها و راه‌حل‌های نوآورانه‌ای مانند بلاکچین و توکنهای دیجیتال به دنبال پیشبرد اهداف حفاظت از تنوع‌زیستی، اقدامات اقلیمی و توسعه پایدار زیست‌محیطی هستند. در نهایت تمامی راه حل‌ها و ابزارها سوای کمک به حل چالش‌های مدیریت تنوع‌زیستی و چالش‌های اقلیمی، می‌بایست تأثیر مثبتی بر جمعیت‌های فقیر و آسیب‌پذیر داشته باشند.
نقش داده‌ها و فناوری‌های نوظهور در حل چالش‌های مدیریت تنوع‌زیستی
مدیریت تنوع‌زیستی مستلزم مجموعه وسیعی از داده‌های شفاف در رابطه با گونه‌ها هستند. در حال حاضر بحران‌های موجود در مدیریت منابع‌طبیعی جهانی، منجر به استفاده روز افزون از منابع داده‌ای شده‌اند. از این رو می‌توان چنین عنوان نمود که داده‌های تنوع‌زیستی جزء جدایی‌ناپذیر در راستای حل بسیاری از چالش‌های عصر حاضر در زمینه تنوع‌زیستی هستند. تنوع‌زیستی به طور پیچیده‌ای با اکوسیستم‌های طبیعی پویا که برای جامعه حیاتی هستند، در ارتباط است. جهان امروزی به طبیعت و ارائه خدمات اکوسیستمی آن از جمله آب‌وهوا وابسته است؛ بنابراین ظهور راه‌حل‌های مبتنی بر تنوع‌زیستی (شیوه‌های نوین ردیابی و سرشماری گونه‌ها)، اعتبارات جبران‌کننده تنوع‌زیستی و بازارهای طبیعت، راهکارهایی را جهت کسب درآمد و هدایت منابع مالی به سمت حفاظت و بازسازی و ترویج توسعه پایدار بر این سرمایه طبیعی را فراهم کرده‌اند
. بر همین اساس ضروری است جهت ارزیابی اثربخشی تلاش‌های فعلی در راستای حفاظت، احیاء، جمعآوری داده‌های تنوع‌زیستی و همچنین تأمین مالی پروژه‌های زیست‌محیطی، تنوع‌زیستی از طریق روش‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر، مقیاس‌پذیرتر، کارآمدتر و دقیق‌تر مورد بررسی قرار گیرد
. در چند دهه گذشته، محققان از فناوری‌هایی استفاده کرده‌اند که فرایند نظارت و حفاظت، ردیابی و سرشماری از تنوع‌زیستی به‌خصوص تنوع گونه‌ای را به طور دقیق سامان می‌بخشند، از جمله این فناوریها می‌توان به تله‌های دوربین، حسگرهای صوتی، برچسب‌های ردیابی و تصاویر ماهواره‌ای اشاره نمود. امروزه فناوری‌های جدیدتر مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، بلاکچین و توکنهای دیجیتال به دلیل دارا بودن پتانسیل بالا در پیشبرد اهداف این حوزه بیش از گذشته مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
بلاکچین و نقش آن در ایجاد برنامه‌های سرمایه‌گذاری و حفاظت از تنوع‌زیستی
در عصر حاضر بلاکچین به‌عنوان یک راه‌حلی کاربردی جهت مدیریت تنوع‌زیستی شناخته می‌شوند. این فناوری پتانسیل بالایی در افزایش توسعه پایدار داشته و در عین حال فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی را برای گروه‌های زیست‌محیطی، توسعه‌دهندگان و دولت فراهم می‌کند. توکنهای دیجیتال مبتنی بر بلاکچین (توکنهای دیجیتال قابل مبادله) مانند
BioTokens از جمله بلاک‌چین‌های نوین در زمینه مدیریت تنوع‌زیستی می‌باشد که به‌تازگی توسط بانک مشترک‌المنافع استرالیا و
BioDiversity Solutions استرالیا (
BDS) توسعه یافته است و نشان‌دهنده اعتبار تنوع‌زیستی جهت حمایت از طرح‌های مدیریت تنوع‌زیستی است. این توکن مبتنی بر بلاکچین دارای قابلیت پشتیبانی از فرایند توسعه پایدار با طیف وسیعی از مزایای بالقوه جهت کمک به کاربران است. چشم‌انداز این توکن کمک به تسهیل حفاظت از اکوسیستم‌های زیست‌محیطی با ارزش، غنی و همچنین ایجاد منبع درآمد جایگزین برای صاحبان این اکوسیستم‌ها و ارائه جوایز به آنها جهت ترغیب این جوامع به حفاظت مؤثر و کاربردی از تنوع‌زیستی در مزارع و املاک خود می‌باشد. در حال حاضر، هیچ‌گونه بازار شفافی جهت توسعه‌دهندگان و مالکان این اکوسیستم‌ها جهت تجارت اعتبارات و مزایای حاصل از تنوع‌زیستی در این املاک وجود ندارد، بر همین اساس "
BioTokens" بستری صریح و کاربردی با قابلیت استفاده آسان و در دسترس را فراهم می‌کند.
بر اساس نظر سوفی گیلدر، رئیس مرکز آزمایش و تجاری‌سازی
CBA در زمینه بلاکچین، هوش مصنوعی و فناوری‌های نوظهور، این توکن مبتنی بر بلاکچین یک ایده خلاقانه است که بازار آنلاین قابل‌دسترس و شفافی را برای صاحبان اکوسیستم‌ها ایجاد می‌کند که امکان مدیریت ایمن و کاربردی اعتبارات ارزشمند تنوع‌زیستی را فراهم می‌کند. همچنین عنوان نمود که هدف از دیجیتالی نمودن اعتبارات تنوع‌زیستی، ایجاد بازاری است که در آن امکان خریدوفروش و همچنین فرصت‌های تجاری جهت سرمایه‌گذاری در محیط‌های طبیعی و محافظت از آنها فراهم باشد. از این رو ایجاد یک بازار شفاف، قابل‌دسترس، ایمن و نقد جهت تجارت اعتبارات زیستی در راستای اهداف توسعه پایدار، حمایت از اقتصادهای منطقه‌ای و اکتشاف فناوری‌های نوظهور جهت ارائه مزایای ملموس به مشتریان است. در نهایت می‌توان چنین عنوان نمود که توکنهای مبتنی بر بلاکچین همانند "
BioTokens"، توکنهای دیجیتال قابل انتقالی هستند که نشان‌دهنده دارایی‌های منحصربه‌فرد تنوع‌زیستی بوده و قابل معامله هستند.
فراخوان آزمایشگاه IDB جهت استفاده از توکنهای دیجیتال در تنوع‌زیستی و اقدام اقلیمی
آزمایشگاه
IDB، تحت عنوان آزمایشگاه نوآوری بانک بین‌الملل توسعه آمریکا
[1]، در حال راه‌اندازی فراخوانی جهت شناسایی راه‌حل‌های نوآورانه است که از توکنهای دیجیتال در راستای ترویج حفاظت از تنوع‌زیستی و تسهیل اقدامات اقلیمی استفاده می‌نماید. آزمایشگاه نوآوری گروه
IDB، منبع اصلی تأمین بودجه و دانش جهت دستیابی به توسعه در راستای بهبود زندگی در آمریکای لاتین و کارائیب (
LAC) می‌باشد. هدف این آزمایشگاه هدایت نوآوری، بسیج منابع مالی، دانش، و ارتباطات برای ایجاد راه‌حل‌هایی است که قادر به ارتقای کیفیت زندگی جمعیت‌های آسیب‌پذیر تحت شرایط اقتصادی، اجتماعی یا محیطی است. در همین راستا از سال 1993، آزمایشگاه
IDB بیش از 2 میلیارد دلار در پروژه‌های توسعه‌ای در 26 کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب
[2]LAC، از جمله سرمایه‌گذاری در بیش از 90 صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر را تصویب کرده است. آزمایشگاه
IDB که به طور کامل با اهداف ارتقای اقدامات تخفیف اثرات تغییرات آب‌وهوایی هماهنگ بوده و امکان بررسی پتانسیل واقعی توکنهای دیجیتال با همکاری استارتاپ‌ها، بنیادها، سازمان‌های غیردولتی، شرکت‌ها، دانشگاه‌ها را فراهم می‌کند. در حال حاضر آژانس‌های نوآوری عمومی و سایر سازمان‌های باتجربه فعال در این زمینه، آماده پیاده‌سازی مدل‌ها، ثبت و استقرار در یکی از ۲۶ کشور وام‌گیرنده
IDB هستند. این آزمایشگاه همواره به دنبال راه‌حل‌هایی است که میزان آگاهی جامعه را افزایش داده و شبکه‌هایی از ذی‌نفعان فعال در صنعت فناوری‌های نوظهور در زمینه تنوع‌زیستی ایجاد می‌کند، و همچنین از پروتکل‌های حاکمیتی فراگیر و الزام‌آور در این حوزه کاربردی، از جمله سیستم‌های نظارتی حمایت می‌کند.
توکنهای دیجیتال، دارایی‌های رمزنگاری شده یا دارایی‌های صرفاً دیجیتالی هستند که می‌توانند تقویت‌کننده اقداماتی باشند که روند کاهش تنوع‌زیستی را متوقف و یا حتی معکوس نماید و راه‌حل‌های دوستدار طبیعت را ترویج میکنند. این توکن‌ها سوای کمک به حل چالش‌های مرتبط با تنوع‌زیستی، باید تأثیر مثبتی در روند بهبود سطح زندگی جوامع ضعیف داشته و همچنین قابلیت اجرا در یک یا چند کشور از 26 کشور ذی‌نفع
IDB داشته باشند. از این رو ضروری است راهکارهای ارائه شده توسط توکنهای دیجیتال امکان مشارکت معنادار جوامع محلی به‌منظور حفاظت و یا بازسازی تنوع‌زیستی را ارتقا بخشد، امکان مشارکت اجتماعی و اقتصادی جوامع فقیر و آسیب‌پذیر را با شاخص‌های کلیدی جهت اندازه‌گیری نتایج فراهم نماید و همچنین یک استراتژی و برنامه اقدام جهت ارتقای میزان آگاهی، ایجاد اکوسیستم و توسعه چارچوب‌های حاکمیتی فراگیر و پاسخگو را ارائه دهد. با توجه به مزیت بسیار بالای توکنهای دیجیتال، امکانات این ابزار در زمینه مدیریت تنوع‌زیستی در سطح جهانی و یا حداقل در منطقه
LAC (منطقه‌ای که دارای 40 درصد تنوع‌زیستی جهان، 30 درصد از آب آشامیدنی موجود بر کره زمین، و تقریباً 50 درصد از جنگل‌های مناطق گرمسیری جهان است) کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا محققان فعال در زمینه فناوری‌های نوظهور و مدیریت تنوع‌زیستی همواره می‌بایست به دنبال پاسخ سؤالاتی مانند: حفاظت/ احیاء تنوع‌زیستی به وسیله توکنهای دیجیتال امکان‌پذیر است یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است چگونه؟ ایجاد ارزش‌افزوده در عملیاتی‌سازی چارچوب‌های جهانی حفاظت/ باززایی تنوع‌زیستی با استفاده از این ابزارها به چه صورت است؟ بهترین استراتژی جهت ایجاد آگاهی لازم در رابطه با فرصت‌ها و ایجاد/ تقویت اکوسیستم‌های بین‌بخشی در این زمینه چیست؟ چه چارچوب‌های حاکمیتی فراگیر و پاسخگو جهت مدیریت تنوع‌زیستی با استفاده از توکنهای دیجیتال باید ایجاد شود؟ می‌باشند.
دیجیتالی سازی مجموعه‌های تنوع‌زیستی
در چشم‌انداز مدیریت تنوع‌زیستی ، 5.4 درصد از شیوه‌های حل چالش‌های تنوع‌زیستی در ایجاد بازارهایی جهت تجارت کربن یا طبیعت بخصوص حیات‌وحش خلاصه می‌شود. در حال حاضر سیاست‌های جبران خسارات تنوع‌زیستی حداقل در 33 کشور در سراسر جهان به مرحله اجرا درآمده است به‌طوری‌که از 8.3 میلیون قرارداد هوشمند بر روی توکنهای دیجیتال مبتنی بر بلاکچین پشتیبانی می‌کند.
بر اساس مطالعات انجام شده حکمرانی دیجیتالی طرح‌های جبران تنوع‌زیستی نمی‌تواند تمام ریسک‌ها و نتایج نامطلوب یک چارچوب سیاست ضعیف مدیریتی را اصلاح نماید، اما می‌تواند منجر به افزایش کارایی و شفاف‌سازی در روند قیمت‌گذاری و قابلیت ردیابی اعتبارات تنوع‌زیستی شود. در نتیجه به طرح‌های جبران تنوع‌زیستی این اجازه را می‌دهد تا با پرداختن به موانع شناسایی‌شده موجود در فرایند دیجیتالی سازی مجموعه‌های مدیریت تنوع‌زیستی به مرحله اجرا در بیایند.
توکنیزه کردن مجموعه‌های تنوع‌زیستی با استفاده از هوش مصنوعی و تصاویر ماهواره‌ای می‌تواند به ایجاد و تجارت خودکار اعتبارات این مجموعه‌ها از طریق عقد قراردادهای هوشمند کمک نموده و فرصت تعاملات و سازگاری را با سایر بازارها فراهم نماید. در فرآیند توکنیزه کردن می‌توان قوانین پیچیده را در بیوتوکن‌های دیجیتال تعبیه نمود تا فرایند تطبیق توسعه‌دهندگان با اعتبارات و معاملات به‌صورت خودکار صورت پذیرد. در نهایت هدف توکنیزه کردن مجموعه‌های تنوع‌زیستی ارائه پلتفرم بیوتوکن به سرمایه‌گذاران خرد باز است تا شهروندان عادی بتوانند پس‌انداز خود را به یک دارایی طبیعی و محیط‌زیستی اختصاص دهند.
مزایای استفاده از بیوتوکن‌های دیجیتال
امروزه ثابت شده است که استفاده از بیوتوکن‌های دیجیتال در زمینه مدیریت تنوع‌زیستی باعث کاهش هزینه‌های بالاسری طرح‌های جبران تنوع‌زیستی و ایجاد شفافیت در این طرح‌ها و برنامه‌ها می‌شود. بدین صورت که توسعه بازارهای تجاری جهت سهولت در انجام معاملات بیوتوکن‌های مرتبط با تنوع‌زیستی شده و به تأمین اعتبارات مالی پروژه‌ها جهت افزایش سطح نقدینگی و تعامل با سهام‌داران کمک می‌نماید. به‌طورکلی می‌توان چنین عنوان نمود که بیوتوکن‌های دیجیتال نقش مهمی در توزیع مناسب اعتبارات و کمک‌های مالی در پروژه‌های مدیریت تنوع‌زیستی ایفا می‌نمایند. از دیگر مزایای بیوتوکن‌های دیجیتال می‌توان به بهبود دسترسی سریع و به‌موقع به کلان‌داده‌ها و اطلاعات مهم در زمینه مدیریت تنوع‌زیستی و همچنین کمک به توسعه سیاست‌های اشتراک این داده‌ها و اطلاعات اشاره نمود.
یک نمونه کاربردی در زمینه توکنهای دیجیتال و تنوع‌زیستی
شرکت پرلین از جمله شرکت‌های فعال در زمینه توکنهای دیجیتال است. پروژه جدید این شرکت که به‌تازگی با نام
Perl.eco معرفی شده است، پلتفرمی جهت توکنیزه کردن دارایی‌های زیست‌محیطی را ارائه می دهد. بر همین اساس در این پروژه مدیریت تنوع‌زیستی ، اعتبارات کربن، توکنهای غیرقابل‌معاوضه یا
NFT به واسطهی تکنولوژی بلاک چین توکنیزه می‌شوند.
اعتبارات کربن، اسناد دیجیتالی است که هر توکن آن معادل یک تن کربن‌دی‌اکسید و یا دیگر گازهای گلخانه‌ای است؛ بنابراین در این پروژه اعتبارات کربن توکنایز شده و کاربران می‌توانند در روند کاهش انتشار کربن مشارکت داشته باشند. همچنین پروژه
Perl.eco به دنبال ایجاد بازاری است که میزان عرضه و تقاضا را در فرایند مدیریت تنوع زیستی به یکدیگر پیوند دهد؛ لذا این بازار باعث تشویق کاربران جهت حفاظت از محیط‌زیست و تنوع‌زیستی می‌شود
.
در نهایت این شرکت با همکاری سازمان‌های پیش‌گام جهانی در زمینه‌های مدیریت حیات‌وحش، اقیانوس‌ها و محیط‌زیست،
NFTها توکنهای غیر قابل معاوضه‌ای را توسعه می‌دهد که در راستای کمک مالی به حفاظت و احیاء گونه‌ها و زیستگاه‌های در معرض خطر انقراض به کار می‌روند
.
برنامه کربن‌زدایی شماره 21: ارائه یک بلاکچین در راستای تسریع انتقال انرژی و تأمین اعتبارات جهت توکنایز نمودن تنوع‌زیستی
هدف این برنامه کربن‌زدایی شماره 21 متوقف نمودن سبزشویی سازمانی
[3] و ایجاد یکپارچگی در بازارهای کربن‌زدایی به‌صورت داوطلبانه (
VCMI) است. در همین راستا در این برنامه یک کد عملکرد موقت منتشر شده است که به دنبال کسب اطمینان از کاهش مخاطرات آب‌وهوایی و جلوگیری از شستشوی سبز توسط سازمان‌ها است. این کد شامل چهار مرحله است که سازمان‌ها می‌بایست جهت ارائه راه‌حل‌های خود در زمینه بهره‌مندی از اعتبارات کربن به‌صورت داوطلبانه از آن پیروی نمایند. در این برنامه کاربران بسته به میزان اعتبار خریداری‌شده جهت دستیابی به اهداف کربن‌زدایی و هرگونه کاهش بالقوه این گاز، طلا، نقره یا برنز دریافت خواهند کرد؛ بنابراین این کد به دنبال ارائه پاداش به دستاوردها و ایجاد انگیزه در میان کاربران جهت دستیابی به خدمات مطلوب و بهینه، راه‌اندازی ابزارهای امتیازدهی کیفیت اعتبار کربن‌زدایی و همچنین رسیدگی به هدف اصلی خود یعنی افزایش یکپارچگی
VCM است.
راهکارهای توسعه توکنهای دیجیتال مبتنی بر بلاکچین در ایران
همان‌طور که در بخش‌های قبل شرح داده شده در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان به دنبال استفاده از توکنهای دیجیتال جهت مدیریت مؤثر تنوع‌زیستی در سرزمین خود می‌باشند. بر همین اساس کشور ایران با وجود بهره‌مندی از اقلیم متنوع و وجود تنوع بالای گونه‌های جانوری و گیاهی برابر با قاره اروپا نیاز به اقدامات اساسی جهت حفظ و احیا این تنوع‌زیستی ارزشمند است ازاین‌رو توکنهای دیجیتال مبتنی بر فناوری بلاکچین توانایی ایجاد تغییر و تحولات در شیوه‌های مدیریت تنوع‌زیستی را دارند به‌طوری‌که باعث جذب اعتبارات و تأمین مالی پروژه‌های جبران تنوع زیستی خواهند شد. در ادامه چندین نمونه از راهکارهای توسعه‌ای فناوری در ایران پرداخته شده است که به شرح زیر می‌باشد:
نظر کاربران
