اگر قرار است بشریت در فضا موفق شود، اخلاق ما نیز باید تکامل یابد (بخش دوم)

جامعه‌ای از محققان: اخلاق فضایی در تئوری

به‌عنوان یک زمینه تحقیق، اخلاق فضایی امری نسبتاً جدید است. پس از پرتاب ماهواره شوروی اسپوتنیک در سال 1957 و انتشار گسترده تصاویر زمین از فضا در طول دهه 1960، تعداد انگشت‌شماری از فیلسوفان و دانشمندان شروع به این سوال کردند که برای بشریت «فرار از زندان زمین» چه معنایی دارد. یک مداخله اولیه، مقاله 1963 هانا آرنت با عنوان «تسخیر فضا و رفعت انسان[1]» بود که در آن او پرسید که بودن ما در فضا و دیدن خودمان از آن منظره چگونه بر احساس ما از مکانمان در جهان و همچنین تصورات زمینیمان تأثیر می‌گذارد. ارزش و تعهد این اخلاق فضایی بیشتر به‌عنوان انعکاس زمین‌ مرکزی در مورد این‌که چگونه اکتشافات فضایی تصورات بشر از خود را تغییر می‌دهد بود و کمتر به این مسئله پرداخته بود که در فضا چه‌کاری باید انجام دهیم و چه‌کاری نباید انجام دهیم.

جیمز اس جی شوارتز[2] و تونی میلیگان[3]، اخلاق دانان برجسته فضایی، خاطرنشان می‌کنند که اخلاق فضایی برون‌نگر تا حد زیادی تنها در دهه 1980، زمانی که دانشمندان در حال بررسی امکان شکل‌دهی مریخ به شکل زمین بودند، پدیدار شد که در این هنگام بسیاری شروع به این سؤال کردند که «آیا این همان چیزی است که ما باید انجام دهیم؟» کسانی که درگیر این قضایا بودند، افکار خود را در سال 1986 با عنوان «فراتر از کشتی فضایی زمین: اخلاق زیست‌محیطی و منظومه شمسی[4]» منتشر کردند. از آن زمان، جامعه دانشگاهی اخلاق فضایی در حال شکوفا شدن است، اگرچه شوارتز و میلیگان خاطرنشان می‌کنند که تنها در 10 یا 20 سال گذشته، اخلاق دانان حرفه‌ای، به‌جای دانشمندان و متخصصان فضایی علاقه‌مند، رهبری را برعهده‌گرفته‌اند. این رشته اکنون دارای صدها مقاله و کتاب در مورد مسائل اخلاق فضایی، برخی دوره‌های آموزشی در سطح دانشگاهی که به اخلاق فضایی اختصاص داده‌شده‌اند و یک جامعه محققان مرتبط است که درک ما از پیامدهای اخلاقی اکتشافات فضایی با تلاش آن‌ها غنی‌شده است.

بااین‌حال، تأثیر اخلاق دانان فضایی بر تصمیم‌گیری محدود بوده است. اگرچه برخی از آنان در بحث‌ها و مقاله‌های کاری در ناسا، آژانس فضایی اروپا و سایر آژانس‌های فضایی مشارکت می‌کنند و گهگاه برای نشریات موردتوجه سیاست‌مداران یا رسانه‌های مرسوم می‌نویسند، بینش و دانش آن‌ها بسیار بیشتر از فرصت‌های تأثیرگذاری آن‌هاست. واقعیت‌های نهادی، آنچه را که می‌توان به دست آورد محدود می‌کند.

مرز عملیاتی: اخلاق فضایی در عمل

مهندسان، مدیران پرواز و مدیران در مرزهای عملیاتی اکتشاف فضایی برای اعمال ملاحظات اخلاقی در تصمیم‌گیری و رفتار نسبت به دانشگاهیان در موقعیت بهتری هستند، اما برای انجام این کار تجهیزات و انگیزه کمتری دارند. گرچه مرز عملیاتی به موفقیت مأموریت‌هایی که به آن‌ها محول شده مربوط می‌شود، اما چندان نگران این نکته نیستند که آیا یک مأموریت اصلاً باید ادامه یابد یا خیر. در واقع، ملاحظات اخلاقی که در مرزهای عملیاتی پذیرفته‌شده‌اند، بیشتر از طریق واکنش به رویدادهای فاجعه‌بار ظاهر می‌شوند تا از طریق تأمل پیشگیرانه.

تنها پس از آتش‌سوزی در کابین ماژول فرماندهی آپولو 1 و مرگ فضانوردان گاس گریسوم، اد وایت و راجر کافی در سال 1967، مرکز کنترل مأموریت ناسا، شروع به جدی‌تر گرفتن خطرات اکتشافات فضایی برای زندگی انسان کرد. در یک سخنرانی پس‌ازاین فاجعه، ژن کرانز، مدیر پرواز، بخش کنترل مأموریت را متعهد به اخلاقی جدید و «سخت و شایسته» کرد که در آن «سخت به این معنی است که ما برای همیشه در قبال کاری که انجام می‌دهیم یا در انجام آن کوتاهی می‌کنیم پاسخگو هستیم» و «شایستگی به این معنی است که هرگز چیزی را سرسری نمی‌گیریم». کمتر از 20 سال بعد، فاجعه شاتل فضایی چلنجر که منجر به کشته شدن همه هفت خدمه - از جمله یک معلم مدرسه کریستا مک آلیف، اولین فضانورد غیرنظامی، شد طول کشید تا ناسا مجدداً به تصمیم‌گیری مبتنی بر ریسک کمتر که زندگی انسان را بر «برنامه‌های غیرممکن» اولویت می‌دهد و صرفه‌جویی در هزینه‌ها و ایجاد دفتر ایمنی و تضمین مأموریت متعهد شود. همان‌طور که فیزیکدان آمریکایی، ریچارد پی فاینمن در گزارش خود پس از فاجعه اشاره کرد، «برای یک فناوری موفق، واقعیت باید بر روابط عمومی اولویت داشته باشد، زیرا طبیعت را نمی‌توان فریب داد.»

درحالی‌که اکثر مقامات ناسا افراد شایسته‌ای هستند که هرگز عمداً رفتار غیراخلاقی از خود نشان نمی‌دهند، همه سازمان‌ها - از جمله ناسا - تمایل دارند که دارای منطق ساختاری باشند که وظیفه آن تثبیت مرزهای ضمنی در مورد سؤالاتی که می‌توان و نمی‌توان مطرح کرد و ساختارهای مشوقی که در صورت وقوع، به بحث اخلاقی آسیب می‌رساند، است. ناسا واقعاً این را مطرح نمی‌کند که آیا اکتشاف فضایی ارزش پیگیری دارد یا خیر و در عوض با ملاحظات مالی، جدول زمانی و سیاسی مواجه است که می‌تواند بازتاب اخلاقی مناسب را مخدوش کند. از سوی دیگر، همان‌طور که شرکت‌های بخش خصوصی بیشتر فعالیت‌های فضایی را راه‌اندازی می‌کنند، خطر محدودیت‌های هزینه و انگیزه‌های سود که قضاوت اخلاقی را مختل می‌کند، احتمالاً افزایش می‌یابد.

ادامه دارد...

امیرعباس رکنی، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علوم قضایی
تهیه‌ شده در گروه مطالعات اخلاقی پژوهشگاه فضای مجازی

برگرفته از:
Munro, D. (2022). If Humanity Is to Succeed in Space, Our Ethics Must Evolve. Retrieved 14 April 2022, from https://www.cigionline.org/articles/if-humanity-is-to-succeed-in-space-our-ethics-must-evolve/

---