به گزارش
پژوهشگاه فضای مجازی؛ یکی از مفاهیم مهم در شبکه‌های اجتماعی، حریم خصوصی است. برای هر فردی ممکن است اطلاعات خاصی از قبیل مسائل خانوادگی، مالی و یا پزشکی، حریم شخصی محسوب شده و اگر این اطلاعات فاش شود، چه‌بسا ضرر هنگفتی به شخصیت، موقعیت، مال یا آبروی کاربر وارد شود. با ظهور گسترده‌ی پیام‌رسان‌ها و پلتفرم‌های آنلاین، خطرات جدی متوجه حریم خصوصی کاربران شد. این خطرات مناشئ مختلفی دارند، از جمله در دسترس بودن کاربران در هر مکان و زمان، امکان ردیابی فعالیت‌های مختلف کاربران در شبکه‌های اجتماعی و ... . در این راستا پیام‌رسان‌ها کسب‌وکارهای هنرمندی در خصوص جمع‌آوری اطلاعات از کاربران هستند؛ به‌طوری‌که اگر یک برنامه پیام‌رسان، فرایند ارسال و دریافت پیام‌ها را آسان کند و یا خدمات دیگری علاوه بر پیام‌رسانی ارائه دهد، کاربران رغبت بیشتری به آن داشته و حاضرند اطلاعات بیشتری را نیز در اختیار آن قرار دهند. بااین‌حال مالکان پیام‌رسان‌ها می‌دانند که تأثیرات پیام‌رسانی ماندنی و پایدار است؛ به‌گونه‌ای‌که موجب جذب مخاطبین و اغلب ماندگاری آن‌ها است؛ تاجایی‌که اعضای یک پیام‌رسان به‌سختی می‌توانند پیام‌رسان اصلی مورد استفاده خود را تغییر دهند؛ اگرچه در پیام‌رسان‌های دیگری نیز عضو شوند. اما مالکان در عین حال می‌دانند که دنیای مجازی دائماً در حال به‌روزرسانی است و اگر یک پلتفرم جدید بتواند عملکرد بالاتری را به کاربران ارائه دهد، از شانس رشد کردن و قابل سرمایه‌گذاری بودن بی‌بهره نخواهد بود. به‌عنوان مثال در حال حاضر دو پلتفرم فیسبوک و اسنپ چت در دنیا رقابت تنگاتنگی باهم دارند. آمارها نشان می‌دهد در مقام مقایسه، وقتی فردی تلفنش را برمی
دارد و هم‌زمان یک اعلان از فیسبوک و یکی هم از اسنپ چت دریافت می‌کند، ابتدا سراغ اسنپ چت می‌رود. اسنپ چت همچنان به‌سرعت نسخه‌های خود را به‌روزرسانی می‌کند تا بتواند بر پلتفرم پرمخاطب فیسبوک که بیشتر استفاده‌کنندگان از آن کاربران قدیمی هستند و شاید به‌سختی تغییرات را پذیرا باشند، تأثیر بگذارد.
پیام‌رسانی به دلیل پیوند آن با زندگی روزانه کاربران، محصولی بسیار استراتژیک است، پیام‌رسان‌ها به‌منظور توسعه‌ی اهداف استراتژیک، از پلتفرم‌های خود استفاده‌های متفاوتی می‌کنند. تجربه به مالکان پیام‌رسان‌ها نشان داده است که بهترین گزینه برای آن‌ها در جنگ جذب مخاطب، ادعای حفظ حریم خصوصی است. از ویژگی‌های حریم خصوصی این است که به‌سادگی از دست می‌رود و به‌سختی به دست می‌آید. وقتی حریم خصوصی نقض می‌شود، دیگر جبران آن سخت خواهد بود. در مقابل، سیاست حفظ حریم خصوصی چالشی بزرگ برای کسب‌وکارهاست که مشتریان پروپاقرص پیام‌رسان‌ها هستند؛ زیرا این سیاست، تبلیغات هدفمند کسب‌وکارها را کاهش می‌دهد. این مسئله باعث شده است تا شرکتی مانند متا (فیسبوک سابق) به علت تبلیغات هدفمند - یعنی ارسال تبلیغات به گروه‌های هدف با استفاده از اطلاعات کاربران خود- از طریق هر کاربر فعالش در ماه 5/25 دلار به دست آورد. به‌همین‌دلیل فیسبوک سیاست حفظ حریم خصوصی خود را در راستای تجاری‌سازی پلتفرم خود تغییر داد و واتس‌آپ نیز به سمت این تغییرات حرکت کرد. آن‌ها کسب درآمد از راه تبلیغات را به شعار حفظ حریم خصوصی ترجیح دادند. این مسئله موجب اعتراض بسیاری از کاربران و فعالان فضای مجازی شد و حتی ادعای رمزنگاری دوسره
[i] واتس‌آپ نیز نتوانست معترضین را از اعتراض منصرف سازد.
در مقابل فیسبوک، آی مسیج
[ii] که دومین پیام‌رسان پرمخاطب در جهان است، مدل متفاوتی دارد. این پیام‌رسان با تولید ابزار ارتباطاتی حساس به حریم خصوصی، نفوذ فیسبوک را کاهش داد. در حال حاضر اپل به‌طور موفقیت‌آمیزی خود را به‌عنوان شرکتی که بیشتر از فیسبوک به فکر حفاظت از حریم خصوصی کاربرانش است، معرفی کرده است. استفاده از این پیام‌رسان به‌دلیل سیستم یکپارچه و بسته اپل - که به‌عنوان مثال نصب ویندوز را بر روی لپ‌تاپ‌های اپل دشوار می‌کند- محدودیت‌های زیادی دارد. رویکرد "ابتدا- حریم خصوصی" شاید بهترین روشی است که اپل می‌تواند با آن، سیستم نسبتاً محدود خود را ترویج کند. به‌طور مثال در خبرها چنین منتشر شد که آن‌ها از همکاری با
FBI پیرامون یک بازرسی در مورد تروریسم خودداری کرده‌اند. این امر موجب شد تا کاربران مسئله حریم خصوصی را در نگاه اپل یکی از مسائل ضروری برای حفظ حقوق بشر بدانند و بدین‌ترتیب اپل اعتبار خود را به‌عنوان پلتفرمی با رعایت حفاظت از حریم خصوصی ارتقا دهد.
در همین راستا و پس از اعتراض به سیاست واتس‌آپ در خصوص اعلام اطلاعات کاربران خود به فیسبوک، شبکه اجتماعی سیگنال
[iii] توسط یک محقق مشهور در حوزه‌ی امنیت فضای مجازی تأسیس شد و بودجه آن به کمک بنیادی خصوصی که توسط یکی از مؤسسان واتس‌آپ (برایان اَکتون
[iv]) پشتیبانی می‌شود، تأمین شد. این شبکه به‌صورت یک سرمایه‌گذاری آرمانی اعلام کرده است که که به‌منظور دفاع از حریم خصوصی به‌عنوان یک ارزش و نه یک فرایند کسب‌وکاری تأسیس‌شده است.
تلگرام
[v] نیز خود را یک شرکت بر پایه‌ی ارزش‌گذاری معرفی کرد. پاول دورُف
[vi] – مؤسس تلگرام – یک شبکه اجتماعی موفق روسی تأسیس کرد و بعد از قبول نکردن پیشنهاد همکاری با مقامات روسی، به‌عنوان یک سرویس پیام‌رسان ضد پوتین شناخته شد. روابط تلگرام با دولت روسیه همچنان پرچالش است. این پیام‌رسان برخی از درخواست‌های عمومی برای کاهش خشونت را بررسی می‌کند، اما ادعا می‌کند که نمی‌تواند ناقض حریم خصوصی کاربران باشد. شعار تلگرام شکل‌گیری بر اساس تفکر آزادی‌خواهی و رفع محدودیت‌های آزادی بیان بود. کوچک‌ترین عملکرد علنی بر خلاف این ادعا رقبای تلگرام از جمله سیگنال را به گزینه بهتری برای کاربران تبدیل خواهد کرد.
حفظ حریم خصوصی مسئولیتی است که درگذر زمان تشدید می‌شود. طبیعی است پیام‌رسانی که وانمود کند در حفظ حریم خصوصی افراد کوشا است، به رشد خود ادامه خواهد داد؛ زیرا کاربران به‌هرحال دنبال حفظ حریم شخصی خود هستند و به پیام‌رسان‌های ناقض این سیاست اعتماد کمتری دارند. اما سیاست ارائه خدمات به کسب‌وکارها با نقض حریم خصوصی که سود خدمات آن به‌هرحال به کاربران نیز خواهد رسید، غیر قابل اعتنا نیست. نزاع همچنان بر سر جذب مخاطب بین پیام‌رسان‌ها باقی است. فیسبوک با کمک واتس‌آپ با اهمیت به کسب‌وکارها و بدون توجه به حریم خصوصی کسب درآمد می‌کند و عمده پیام‌رسان‌های دیگر با شعار حفظ حریم خصوصی. انتخاب کاربران چه خواهد بود و آینده از آن کدام است؟
نظر کاربران
