گروه مطالعات اخلاقی پژوهشگاه فضای مجازی در راستای گفتگو با نخبگان حوزه فضای مجازی گفتگویی با دکتر علیرضا ثقه‌الاسلامی صورت داده که نتیجه آن در ادامه از نظر می‌گذرد:
دکتر علیرضا ثقه‌الاسلامی دانش‌آموخته دکتری تخصصی فلسفه علم از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران و استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)/ پژوهشکده جامعه و اطلاعات/ گروه پژوهشی اخلاق و حقوق اطلاعات است. ایشان از پژوهشگران حوزه فلسفه و اخلاق فناوری اطلاعات و دارای آثار تألیفی و ترجمه‌ای منتشرشده قابل توجهی در این زمینه است.
دکتر ثقه الاسلامی در این گفتگو اظهار داشت:
«توصیه‌های اخلاقی حوزه علم و فناوری به دو دسته میکرو
[1] و ماکرو
[2] تقسیم می‌شوند که همان‌گونه که از نام آن پیداست، دسته اول اصولی کلی و راهبردی را در اختیار قرار می‌دهند و دسته دوم حاوی دستورات جزئی مشخص و قابل اجراست؛ یعنی دستوراتی که حاصل اِعمال اصول دسته اول به یک مورد خاص هستند. به عنوان مثال اخلاق داده
[3] از مصادیق دسته ماکرو و اخلاق کلان‌داده‌ها
[4] از مصادیق دسته میکرو است که اصول دسته اول را در یک نوع داده خاص یعنی داده‌های با حجم بالا در یک موضوع خاص مانند بانکداری اِعمال می‌کند. کدهای اخلاقی
[5] عمدتا از دسته دوم حساب می‌شوند.»
عضو هیئت علمی پژوهشگاه ایرانداک افزود:
«کدهای اخلاقی حرفه‌ای موجود در آثار خارجی اگر چه عمدتا با همکاری محققان علوم انسانی و متخصصان هر حرفه‌ای نوشته شده‌اند، اما مبانی دینی یا فلسفی این کدها را نمی‌توان به‌سادگی از خود کدها استخراج کرد و معمولا مستندات منتشره‌شده‌ای درباره مبانی نظری این کدها وجود ندارد. البته امروزه با برخی روش‌های تحقیقاتی هم‌چون تحلیل گفتمان انتقادی می‌توان (مانند نوعی مهندسی معکوس) مبانی فلسفی این کدهای اخلاقی را آشکار کرد.
IEEE و
ACM از پیشتازان تولید کدهای اخلاقی متخصصان فناوری اطلاعات هستند و از منظر اخلاق حرفه‌ای وارد این حوزه شده‌اند. آن‌ها با مبنا قرار دادن رابطه بین متخصص و جامعه، متخصص و کارفرما و متخصص و متخصص این کدهای اخلاقی را تولید کرده و بسط داده‌اند. لذا از کدهای حداقلی به حداکثری رسیدند و مرام‌نامه‌های اخلاقی را تبدیل به منشورهای چندوجهی اخلاقی کرده‌اند. همچنین سعی کردند همه ذی‌نفعان را پوشش دهند.»
دکتر ثقه‌الاسلامی ادامه داد:
«بررسی ارتباط اخلاق سایبر با حوزه‌های اخلاقی دیگر مانند مهندسی و پزشکی از فعالیت‌های در خور توجه است. اصولا اخلاق سایبر، حوزه مطالعاتی میان‌رشته‌ای است. به عنوان مثال برای تدوین کدهای اخلاقی پزشکی دیجیتال نیاز به حضور متخصصانی از حوزه‌های فلسفه، اخلاق، فلسفه علم و فناوری، پزشکی و مهندسی
IT است. از موارد مهم دیگر مواجهه مصداقی با موضوعات فضای مجازی است، از جمله اخلاق شبکه‌های اجتماعی، اخلاق هوش مصنوعی، اخلاق اینترنت اشیا و غیره. طبیعتا هر یک از خدمات و فناوری‌های فضای مجازی نیاز به کدهای اخلاقی خاصی علاوه بر کدهای عمومی اخلاق فناوری اطلاعات دارند.»
ایشان درباره محورهای فعالیت گروه مطالعات اخلاقی پژوهشگاه فضای مجازی گفت:
«این محورها را به دو دسته کلی می‌توان تقسیم کرد: 1. مطالعه مبانی نظری و انتقادی آثار داخلی و خارجی درباره اخلاق فضای مجازی، و 2. تهیه و تولید پیش‌نویس‌هایی برای ارائه مستندات کدهای اخلاقی. با توجه به این که پژوهشگاه فضای مجازی وجهه حاکمیتی نیز دارد، طبیعتا بهتر است خروجی‌های علاوه بر تولید محتوای پژوهشی همراه با یک نگاه ترویجی برای آگاه‌سازی شهروندان باشد.»
تهیه شده در گروه مطالعات اخلاقی پژوهشگاه فضای مجازی
[5] Ethical Codes
یا Codes of Ethics
نظر کاربران
