توسعه تجارت دیجیتال در عصر پساکرونا

تحولات جهان در سال‌های اخیر، جهانی‌سازی و تحقق توسعه تجارت جهانی را مورد تهدید قرار داده است. حتی قبل از شیوع ویروس کرونا، جهانی سازی به دلیل سال‌ها رکود در رشد تجارت و عدم قطعیت ناشی از تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین در سازمان تجارت جهانی درحال کشمکش و مبارزه بود. کووید 19 ضربه دیگر و مضاعفی بر این سیستم وارد کرد. تا جایی که عزیمت زود هنگام مدیر کل سازمان تجارت جهانی هم کمکی نکرد.
پرداختن به تجارت بین‌المللی برای بازیابی اقتصادی بسیار مهم است. این امر به ویژه در مورد تجارت دیجیتال صادق است. از آنجایی که حرکت فیزیکی کالاها و افراد محدود است، تجارت دیجیتال نقش اساسی در تداوم جریان تجارت داشته است. از تجارت الکترونیکی مرزی و پرداخت دیجیتال گرفته تا کنفرانس‌های مجازی تجار با شرکای تجاریشان در سراسر جهان، جایگزین کردن سند فیزیکی با سوابق الکترونیکی و انجام معاملات دیجیتالی در کالاها و خدمات از هر زمان مهم‌تر است.
تجارت دیجیتال در خدمات
کسانی که طی چند ماه گذشته شانس کار در خانه را داشته‌اند، از اهمیت خدمات دیجیتال در بهره‌وری و فعالیت اقتصادی آگاه هستند. خدمات دیجیتال نه تنها به ما اجازه می‌دهد در خانه کار کنیم، کنفرانس ویدیویی با همکاران داشته باشیم و خرید مواد غذایی و سایر لوازم خانگی را به صورت آنلاین انجام دهیم، بلکه با یک نگاه اجمالی به آینده، نشان می‌دهد که پزشکان بدین وسیله قادر خواهند بود با تماس ویدیویی از طریق ویدیو کنفرانس بیماران را در یک کشور دیگر درمان کنند. معلمان از این طریق برای دانش آموزانی که در خانه خود درس می‌خوانند آموزش از راه دور ارایه می‌دهند و همچنین مهندسان می‌توانند پرونده‌های طراحی را به چاپگرهای سه بعدی برای جایگزینی یا اصلاح قطعات، مانند مواردی که برای ونتیلاتورها[1] استفاده می‌کنند، ارسال کنند. از آن‌جایی که بحران بیماری همه‌گیر همچنان ادامه دارد، حرکت اجتناب ناپذیر به سمت خدمات دیجیتال تسریع خواهد شد.
علاوه براین، اتصال دیجیتالی بیشتر بین مرزها، سبب ایجاد مشاغل در کشورهای پیشرفته[2] و مناطق درحال توسعه جهان[3] می‌شود.
گسترش تجارت دیجیتال با چالش‌هایی مواجه است. شکاف فزاینده در توسعه دیجیتال بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته می‌تواند منجر به نابرابری درآمدی و انحصار دیجیتال شود که بازیکنان کوچکتر را حذف و به بیرون از گود می‌راند و از طرفی دیگر نگرانی در مورد حریم خصوصی، مالکیت و امنیت داده‌ها می‌تواند اعتماد لازم را نسبت به یک اقتصاد دیجیتال از بین ببرد.
در پاسخ، کشورها به حمایت‌گرایی و محافظت‌گرایی دیجیتالی روی آورده‌اند که به نظر می‌رسد یک راه حل ساده است اما این امر به واسطه افزایش هزینه‌ها و کاهش دسترسی به خدمات دیجیتال حیاتی برای توسعه اقتصادی، در واقع نوعی تهدید است. محافظت‌گرایی دیجیتال به اشکال مختلفی ایجاد می‌شود.
نمودار زیر محدودیت‌های به کار رفته درجریان داده‌ها را از سال 1960 تا 2017 نشان می‌دهد. این محدودیت‌ها با یک نرخ ثابت حتی قبل از بیماری کووید 19 افزایش یافته بود. به طور کلی 5 راه وجود دارد که به وسیله آن‌ها می‌توانیم بدون نیاز به محافظت‌گرایی، بر مشکلات ناشی از توسعه تجارت دیجیتال غلبه و همچنین به ایجاد شغل بیشتر و خلاقیت و ارتباطات انسانی کمک کنیم.

1. پیشبرد توافق‌های تجاری آینده نگرانه و رو به جلو

اولین گام مهم حرکت به سمت بیانیه مشترک در زمینه ابتکار تجارت الکترونیک خواهد بود که در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد سال گذشته در داووس آغاز شده بود و به دنبال نوسازی قوانین حاکم بر تجارت دیجیتال است. دولت ژاپن با رهبری قوی در این عرصه، ثایت کرده است که می‌تواند نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی موجود بین ایالت متحده و اروپا را برطرف کند.
پیشرفت در تجارت دیجیتال با یا بدون حضور سازمان تجارت جهانی، از طریق توافق نامه‌های تجارت دو جانبه و منطقه‌ایی ادامه خواهد یافت. موافقت‌نامه ایالات متحده، مکزیک و کانادا، موسوم به «USMCA»[4]، توافق‌نامه جامع و پیشرفته برای افزایش مشارکت میان کشورهای حوزه آقیانوس آرام، موسوم به «CPTPP»[5] و توافق نامه مشارکت اقتصاد دیجیتال«DEPA»[6] ، ثابت می‌کند که چگونه دولت‌های نوآور در حال متحد شدن برای مدرن‌سازی تعهدات تجاری و رفع چالش‌های پیش روی اقتصاد دیجیتال جهانی هستند.
در چنین شرایطی، لازم است راهی را پیدا کنیم که نه فقط چند کشور و منطقه بلکه کل جهان بتوانند از این توافق نامه‌ها منفعت و سود ببرند.

2. تقویت قابلیت‌های همکاری

قوانین موجود و مربوط به تجارت دیجیتال منسوخ، پیچیده و پراکنده هستند. اگرچه رویکرد ایده آل، ایجاد مجموعه‌ای از قوانین جهانی است اما ارائه آن به کشورها و مناطق مختلف با تفاوت‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی دشوار است. یک راه حل، ایجاد یک مجموعه قوانین طلایی است که به همه قوانین متفاوت قابل تعمیم باشد. انجام پرداخت‌های دیجیتال فرامرزی که با استاندارهای نظارتی و فنی مختلف همراه هستند از اهمیت زیادی برخوردار است. برای افزایش قابلیت همکاری، سیاستگذاران می‌توانند دستورالعمل‌های بانکی باز و نسبتا آزاد را تنظیم و در مورد صدور مجوزهای پرداخت از یک کشور به کشور دیگر توافق کنند یا استانداردهای کارگروه اقدام مالی را اتخاذ نمایند.

3. دیجیتالی کردن اسناد تجاری

بیماری همه‌گیر کووید 19، با ایجاد محدودیت‌ها در جابه‌جایی به صورت فیزیکی، زنجیره‌های عرضه را مختل کرد و این واقعیت را نشان داد که تجارت بین‌الملل اسیر یک سیستم بوروکراتیک پیچیده شده که وابستگی بیش از حد به مستندات فیزیکی متکی است. دیجیتالی کردن پروسه تجارت می‌تواند این حوزه بین الملل را انعطاف پذیرتر کرده و هزینه و موانع ورودی را کاهش دهد.
اولین قدم مثبت در این راه، اتخاذ سیاست‌هایی برای به رسمیت شناختن و مجاز دانستن بهره‌گیری از امضاها، سوابق معاملات ثبت شده به صورت الکترونیکی و استفاده از سکوی دیجیتالی موجود بین صنعت دولتی و خصوصی به شمار می‌رود.

4. کاهش عمق شکاف دیجیتال

رهبران جهان باید با شکاف دیجیتال بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته و همچنین گروه‌های اجتماعی و نژادی مختلف درون هر کشوری که ممکن است بحران را تشدید کند، به مقابله برخیزند. توسعه دیجیتال باید برای همه امور تقویت شود از کمک‌های بلاعوض گرفته تا برنامه‌های اجتماعی و انواع سرمایه‌گذاری بیشتر در زیرساخت‌های دیجیتالی، اتصال و آموزش فنی، به طور قابل توجهی بیش از سیاست‌های نادرست مانند محلی‌سازی داده‌ها و تعرفه‌های مربوط به کالاها و خدمات دیجیتالی، به کشورهای در حال توسعه فایده می‌رساند.

5. ساخت فن‌آوری‌های قابل اعتماد برای همه

فن‌آوری‌های دیجیتال، خصوصا برای شرکت‌های کوچک و متوسط، پتانسیل رسیدن به تعداد بیشتری از افراد، کاهش هزینه‌ها و کاهش ناکارآمدی‌ها را دارند. با این حال سیستم تجارت دیجیتال تنها در صورت اعتماد مردم عملکرد مثبت خواهد داشت. ما باید فن‌آوری‌های قابل اعتماد را برای همه ذینفعان توسعه دهیم. بی شک این امر مستلزم مشارکت واقعی دولت با بخش خصوصی و رویکرد انسان محور است.
پیشرفت در حوزه اقتصاد دیجیتال برای تجارت جهانی اهمیت زیادی دارد. اما تجارت بین المللی به خودی خود هدف نیست. تجارت بین الملل یا جهانی‌سازی وسیله‌ای برای رسیدن به هدف است. این در حالی است که هدف نهایی، ظرفیت بیشتر، برابری و رونق اقتصادی زندگی هر فرد در سیستم تجارت جهانی محسوب می‌شود.
اکنون ما فرصتی برای پیگیری و همرسانی مزایای این ایده با جهان داریم. کرونا ویروس به طور قابل توجهی پذیرش فن‌آوری‌های نوین، ایجاد احساس نیاز بیشتر به مدرن کردن قوانین تجارت دیجیتال و روند محافظت‌گرایی دیجیتال را تسریع کرده است. مدرن سازی قوانین دیجیتال به ما کمک خواهد کرد تا اقتصاد را در مسیر برگشت قرار دهیم و در صورت انجام درست منجر به رونق بیشتر برای همگان می‌شود.


نگارنده: راهله حزب الهی (کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌های اقتصادی)
تهیه شده در گروه مطالعات اقتصادی پژوهشگاه فضای مجازی

لینک منبع