قدرت‌نگاشت/ استانداردسازی؛ گام بعدی در مسیر تضمین قدرت سایبری ایران

در عرصه سایبری، "استاندارسازی" در معنای عام آن به معنای تعریف استانداردها / معیارهای فناوری در نرم‌افزار، سخت‌افزار و فناوری‌های ارتباطی و سپس تلاش همه جانبه برای ترویج، تثبیت (یا حتی تحمیل) آن در مجامع بین المللی است که می‌تواند آینده "قدرت سایبری" یک کشور را در عرصه حکمرانی بین الملل تضمین کند. به این اعتبار، کنترل "استاندارد" یک فناوری / حوزه به معنای تصاحب سهم بزرگی از ارزش آتی (اعم از ارزش اقتصادی، سیاسی و اجتماعی) آن فناوری محسوب می‌شود.
ایران بدون شک یک قدرت تثبیت شده جهانی در حوزه سایبری است. ریچارد ای. کلارک و روبرت کی. نیک در سال 2010 در کتابی با عنوان "جنگ سایبری: تهدیدات جدید برای امنیت ملی و اینکه چه باید کرد" از ایران به همراه آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، آلمان، کره جنوبی، کره شمالی و اسرائیل به عنوان "قدرت سایبری" (cyber heavyweights) نام می‌برند که در محافل علمی، نظامی، امنیتی و رسانه ای به رسمیت شناخته می‌شوند. رده بندی کلارک و کی. نیک براساس سه شاخص اصلی و مهم "قدرت حمله سایبری"، "قدرت دفاع سایبری" و "میزان وابستگی سایبری" انجام شده بود و جالب آنکه در این ارزیابی، و برخلاف تصور رایج، "قدرت حمله سایبری" ایران بیشتر از "قدرت دفاع سایبری" ارزیابی شده است.
به پشتوانه قدرت سایبری ایران و شتاب روزافزون در این زمینه، گام مهم بعدی کشور می‌تواند ورود به مرحله "استانداردسازی" جهت تثبیت هرچه بیشتر قدرت بازیگری کشور در این حوزه باشد. پس از زمین، دریا، هوا و فضا، امروزه عرصه سایبری جدیدترین و پیچیده‌ترین صحنه رقابت قدرت‌های بزرگ جهانی برای تعیین و مرزبندی حوزه‌های بازیگری است که به گفته جوزف نای از مرحله "ابزار" فراتر رفته و وارد فضا و متنی شده که در آن بسترها، زمینه‌ها و دامنه‌های گسترده‌ای وجود دارد که هر یک نیازمند "استانداردسازی" است.
مسیر مشارکت کشورمان در مکانیسم‌های "استانداردسازی" در حوزه سایبری، حضور قدرتمند و با پشتوانه کارشناسی- فنی دیپلمات‌ها در سازمان‌های استاندارد جهانی و نیز نشست‌های استانداردهای فنی در حوزه‌های مختلف فناوری است، جایی که در آن "کارشناس-دیپلمات‌های" فنی {به ظاهر} به دور از هیاهوی سیاسی حکمرانان مشغول تعیین و تدوین این استانداردها هستند.
چین یک مصداق عالی از کشورهایی است که مرحله تولید و توسعه فناوری را پشت سرگذشته و در سال های اخیر وارد مرحله "استانداردسازی" در مقیاس جهانی شده است. یک مصداق عینی از این ادعا، پیشرفت های چین در زمینه استانداردهای اینترنت نسل پنجم (5G) و اینترنت اشیاء (IOT) است. درحالیکه استاندارد غالب در فناوری نسل سوم و چهارم، استانداردهای وای فای (احراز هویت WAPI یا WLAN و زیرساخت‌های حریم خصوصی)، دی وی دی‌ها (AVS، استاندارد رمزگذاری صوتی-تصویری)، RFID (شناسایی از طریق فرکانس رادیویی) و ... عمدتا استانداردهای غربی و به ویژه آمریکایی است، در اینترنت نسل پنجم و اینترنت اشیاء استاندارد غالب استانداردهای چینی است و این دقیقا همان چیزی است که ترس و واهمه جدی در محافل سیاسی و حکمرانی کشورهای غربی ایجاد کند.
در پس این موفقیت چین، یک موضوع مهم نهفته است که نیگل اینکستر، نظریه پرداز عرصه سایبری به آن اشاره می کند: چین در سال 2015 بیش از چهل نماینده به نشست کارگروه مهندسی اینترنت اعزام کرده بود. متعاقب آن و طبق گفته‌ی وال استریت ژورنال، در راستای تعیین قابلیت‌ها و مشخصات تلفن همراه نسل پنجم (5G) تعداد نمایندگانی اعزام شده از جانب هوآوی چین به نشست سال 2016 وین دو برابر سایر شرکت‌های مخابراتی بوده است.

نگارنده: عباس قنبری باغستان (عضو هیات علمی دانشگاه تهران)