کرونانوشت/ شیوع بیماری کوید 19 و ظهور فرصت های تجاری جدید

تعطیلات سال نو میلادی (2020) در چین توسط دولت‌های مرکزی و محلی به دلیل جلوگیری از گسترش ویروس کوید-19 تمدید شد. درحالی‌که اکثر مشاغل استان هیوبی (Hubei)، کانون شیوع ویروس کوید-19، مجاز به از‌سرگیری فعالیت خود تا تاریخ 21 فوریه نبودند، مشاغل در مناطق دیگر به‌تدریج از 10 فوریه مجدداً تولید خود را آغاز نمودند. در این شرایط صاحبان مشاغل در کشور چین با مشکلات و فشارهای مضاعفی روبرو شدند. از یک طرف، آن‌ها باید خسارات ناشی از تعطیلی طولانی‌مدت خود را جبران کنند و از سوی دیگر، آن‌ها باید به‌طور‌جدی کارکنان را در حین شیوع مداوم ویروس کوید-19 مدیریت نمایند. از‌آنجا‌ که دفاتر و کارخانه‌ها فضاهای عمومی محسوب می‌شوند، هرگونه آلودگی هم از نظر اقتصادی و هم قانونی عواقب جدی‌ای را برای آن‌ها در پی دارد [1].
برای مهار شیوع ویروس کوید-19، بیشتر صاحبان مشاغل در چین تصمیم گرفته‌اند تا کارمندان خود را از یکدیگر جدا نمایند و شرایطی را مهیا سازند تا آن‌ها از راه دور و در خانه کار کنند. تأثیر کوتاه‌مدت شیوع ویروس کوید-19 بر اقتصاد چین به‌ویژه در صنایع وابسته به نیروی کار اجتناب‌ناپذیر است. شرکت‌ها همچنان می‌بایست به هنگام تعلیق کار، حقوق و اجاره کارمندان را پرداخت نمایند. رستوران‌های معروف زنجیره‌ای چینی مانند Xibei Oat Noodle Village و Home Original Chicken، به دلیل اجاره صدها فروشگاه خود در سراسر کشور و همچنین حقوق ده‌ها هزار کارمند، تحت‌فشار مالی عظیمی قرار‌گرفته‌اند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی (FIEs) در چین نیز تحت تأثیر قرار‌گرفته‌اند. به‌عنوان نمونه تسلا به طور موقت کارخانه جدید خود را در شانگهای تعطیل کرد که باعث به تأخیر افتادن تولید مدل 3 تسلا خواهد شد. اپل نیز به‌طور موقت کلیه فروشگاه‌های خود را در چین بست که فروش حدود یک‌میلیون آیفون را متوقف می‌کند [2].
با‌وجود فشار نزولی کوتاه‌مدت، از جنبه مثبت، می‌توان انتظار داشت که پس از پایان این شیوع، چین در برخی از بخش‌هایی که سخت‌ترین ضربه را متحمل شده است مانند بخش‌های گردشگری، فیلم و تلویزیون، سرگرمی، پذیرایی و صنایع خرده‌فروشی دوباره رشد مصرف را تجربه نماید. علاوه بر این، از‌آنجا‌که دولت‌های مرکزی و محلی در چین به تدوین سیاست‌هایی در جهت تقویت عملکرد کلی تولید ناخالص داخلی در سال 2020 مشغول هستند، این فرصت خوبی برای شرکت‌های جدید از‌جمله شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی است که تا اواسط سال 2020 وارد بازار چین شوند. در آن زمان مشوق‌هایی مانند شرایط اجاره مطلوب پیش‌بینی می‌شود و نیمه دوم سال به‌طور‌معمول زمان مناسبی برای شرکت‌ها به‌منظور جذب استعداد در چین با هزینه‌ای نسبتاً کم است [2].
بر این اساس، شیوع ویروس کوید-19 در چین فرصت‌هایی را برای صنایعی که در ذیل ذکر‌شده است فراهم می‌نماید [2]:
1- مراقبت‌های پزشکی آنلاین، تدارکات و تجهیزات پزشکی، داروها، بیمه و صنایع مرتبط با سلامت
در طول مدت‌زمان شیوع ویروس کوید-19، بسترهای پزشکی آنلاین مانند AliHealth و Tencent HealthCare خدمات تشخیصی آنلاین را برای شهروندان ارائه داده‌اند. این امر به غربالگری بیماران مشکوک کوید-19 و جداسازی آن‌ها از بیماران مبتلا‌به سرماخوردگی، کاهش کمبود منابع پزشکی آفلاین و کاهش خطرات ناشی از عفونت متقابل ناشی از تماس انسان کمک نمود. همچنین شهروندان بیشتری از درمان‌های پزشکی به‌صورت آنلاین بهره­مند شدند.
شیوع این بیماری همچنین موجب رشد پزشکی از راه دور (Telemedicine) در چین شد. بیمارستان‌ها به‌طور فزاینده‌ای مایل هستند که خدمات پزشکی خود را به‌صورت از راه دور به بیماران ارائه نمایند. انتظار می‌رود طی دو تا سه سال آینده، خدمات از راه دور پزشکی گسترده‌تر شود. علاوه بر این، آگاهی مردم از زندگی و سلامتی افزایش‌یافته است. این امر موجب توسعه تدارکات پزشکی، تجهیزات پزشکی و صنایع دارویی در چین می‌شود و تقاضای داخلی محصولات مراقبت‌های بهداشتی و بیمه‌های زندگی و پزشکی را تحریک می‌نماید.
2- تجارت الکترونیک
در زمان اپیدمی سارس در سال 2003، Taobao وب­سایت خرید اینترنتی چینی فرصت بسیار خوبی برای رشد و بزرگ شدن برخوردار شد و هنگامی‌که ویروس سارس تعصب مردم علیه خرید آنلاین را در هم شکست خود را به بزرگ‌ترین پلتفرم خرید آنلاین در چین تبدیل نمود. در حال حاضر نیز با شیوع ویروس کوید-19، فضای رشد برای پلتفرم‌های خرید آنلاین فراهم‌شده است.
در حال حاضر برای جلوگیری از آلوده شدن به ویروس کوید-19، مصرف‌کنندگانی که عادت خرید آنلاین در آن‌ها شکل‌گرفته است به‌احتمال‌زیاد به‌جای مراجعه به یک سوپرمارکت آفلاین و یا به‌جای سفارش غذا به روش حضوری اقدام به سفارش آنلاین مواد غذایی و لوازم مورد‌نیاز روزانه خود می‌نمایند. تجارت الکترونیکی مواد غذایی تازه در چین شاهد رشد انفجاری است. تقاضای مصرف‌کنندگان برای محصولات زیر نیز به‌طور چشمگیری افزایش‌یافته است:

• کابینت ضد‌عفونی؛
• ماشین ظرف‌شویی؛
• ربات تمیزکننده؛
• شستشو دهنده خودکار تلفن همراه؛
• لامپ ضد‌عفونی‌کننده ماوراء‌بنفش؛ و
• محصولات با کیفیت بالای مواد غذایی و بهداشتی وارداتی.

3- سرگرمی‌های آنلاین
«اقتصاد خانگی- فعالیت‌های اقتصادی در خانه» (Home Economy) که به‌طور غیرمستقیم ناشی از شیوع ویروس کوید-19 بود، نه‌تنها خرید آنلاین را تقویت نمود بلکه باعث افزایش بازی‌های آنلاین و پخش زنده شد. این را می‌توان از مقایسه گردش مالی بازی Tencent به نام «افتخار پادشاه -Honor of King» مشاهده کرد. در سال 2020، گردش مالی این بازی در شب سال نو چین حدود 2 میلیارد یوان (290 میلیون دلار آمریکا) بود، در‌حالی‌که در سال 2019 این رقم 3/1 میلیارد یوان (186 میلیون دلار) بود.
4- آموزش آنلاین
از‌آنجا‌که مدارس و دانشگاه‌ها بعد از پشت سر گذاشتن شیوع ویروس کوید-19 مجدداً فعالیت‌های فیزیکی خود را آغاز می­نمایند، آن‌ها در طول مدت‌زمان شیوع ویروس کوید-19 با معرفی برنامه‌های تدریس آنلاین و ساعتی برای دانش آموزان و دانشجویان به دنبال آن هستند که برنامه‌های آموزشی به تعویق نیفتد. دینگ‌تاک (DingTalk)، نرم‌افزاری اداری است که توسط گروه علی‌بابا ساخته‌شده است، این نرم‌افزار توسط مدارس، دانشگاه‌ها، دانش آموزان و دانشجویان در این دوره ویژه بسیار مورد‌استفاده قرار‌گرفته است و 1/1 میلیارد بار نصب‌شده است. گروه فنی آموزش تن‌سنت (Tencent) نیز این فرصت را به دست آورد تا با راه‌اندازی و توسعه سریع پورت زنده آموزش آنلاین در بستر پخش زنده اینترنتی خود به‌موقع از تقاضای آنلاین مدارس استان ووهان پشتیبانی نماید. داده‌ها از 10 فوریه 2020 نشان می‌دهد که پورت پخش زنده تن‌سنت حدود 81 درصد از کاربران این پلتفرم (آموزش آنلاین) را در اختیار دارد؛ به‌عبارت‌دیگر، 730 هزار از 900 هزار دانش‌آموز مقطع ابتدایی و راهنمایی در ووهان تصمیم گرفتند که از طریق درگاه پخش مستقیم تن‌سنت به‌صورت آنلاین مورد آموزش قرار بگیرند.
5- صنایع مرتبط با کار و ارتباط از راه دور
از 10 فوریه 2020، عملیات تجاری در همه استان‌های چین به‌جز هیوبی از سر گرفته‌شده است و بسیاری از شرکت‌ها تصمیم به ارتباط از راه دور با کارمندان خود را دارند. با‌این‌حال، ابزارهای مخابراتی فعلی در بازار چین ظرفیت کافی برای پشتیبانی (به‌صورت هم‌زمان) از جریان گسترده داده‌های آنلاین کل جامعه را ندارد.
این کار باعث افزایش رشد صنایع مرتبط با ارتباط از راه دور، از‌جمله ابزارهای اداری از راه دور، مانند خدمات ابری، صدا روی پروتکل اینترنت (VoIP)، کنفرانس ویدیویی وب، پلتفرم همکاری چند‌نفره و خدمات دیجیتال و همچنین خدمات از راه دور کارکنان IT خواهد شد.
برداشت آزاد از تجربه کشور چین
باید این مسئله را دانست که برای همه صنایع شیوع ویروس کوید-19 هم یک «بحران» تلقی می­شود و هم «یک فرصت». فشارهای کوتاه‌مدت بر برخی صنایع فرصت‌هایی را برای تنظیم ساختار کل صنعت برای تأمین نیازهای جدید ایجاد می‌کند. «زمستان» به برخی مشاغل ضربه می‌زند، اما کسانی که زنده مانده‌اند می‌توانند «با آمدن بهار» سهم بیشتری از بازار را کسب کنند. تحت این بیماری همه‌گیر، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی می‌توانند از فن‌آوری‌های پیشرفته خود، سیستم خدمات آنلاین از راه دور بالغ و نقاط قوت دیگر استفاده نمایند تا در مورد مدل‌های جدید خدمات در آینده فکر شود و چنانچه با چالشی مشابه با شیوع ویروس کوید-19 در آینده مواجه شدند آن را به فرصتی برای خود تبدیل نمایند.

نگارنده: محمدرضا لطیفی (دانشجوی دکتری اقتصاد یزد)
تهیه‌شده در گروه مطالعات اقتصادی پژوهشگاه فضای مجازی


منابع:

1. https://www.china-briefing.com/news/managing-china-business-during-coronavirus-outbreak-updates-advisory/
2. https://www.china-briefing.com/news/china-business-opportunities-covid-19-outbreak/