چهار سناریو برای آینده مناقشات ژئوپولتیک دیجیتال

قرارگرفتن شرکت هوآوی در لیست مؤسسات تحت تحریم وزارت بازرگانی ایالات متحده، سبب ممنوعیت کلیه معاملات شرکت‌های آمریکایی از جمله سازندگان تراشه‌های رایانه‌ای و نرم‌افزارهای حیاتی با این غول مخابراتی شده است. این امر، رقابت تکنولوژیک میان پکن و واشنگتن را بیش از پیش، افزایش داده است. درگیری بزرگ میان دو ابرقدرت اقتصادی بزرگ جهان، منافع شرکای اروپایی بزرگ هوآوی را به خطر انداخته است. اتحادیه اروپا به واسطه تمایل بیشتر به طرف غربی، اعلام کرده است که چین در میان رقیبان استراتژیک این اتحادیه قرار دارد. این در حالی است که سران کشورهای اروپایی با وجود اولتیماتوم جدی آمریکا برای قطع رابطه با هوآوی از این امر اجتناب می‌کنند. به عقیده بسیاری از تئوریسین‌ها قطع ارتباط با این شرکت بزرگ چینی برای اتحادیه اروپا عواقب اقتصادی و تکنولوژیک غیرقابل جبرانی دارد. بی‌شک، اروپا نمی‌تواند تا ابد بدون اعلام مواضع مشخص به این روند ادامه دهد. قاره سبز باید پیش از این امر، مسائلی چون حفظ حریم شخصی، رقابت عادلانه، مالکیت فناوری‌های کلیدی و دیگر مسائل مربوط به چین را مورد توجه قرار دهد. از سوی دیگر، کشور چین نیز باید نسبت به مزایای تداوم این ارتباط اقتصادی و فناورانه تصمیم‌گیری کند. تداوم ارتباط پکن با اروپا تنها در شرایطی میسر می‌شود که بسط حاکمیت اینترنت و رهبری جهان در حوزه فناوری از سوی دولت چین، زمینه‌ساز نقض امنیت و منافع تجاری اروپا نشود.
کارشناسان سیاسی، با مطالعه چشم انداز آینده ژئوپلیتیک اروپا و چین در بستر دیجیتال، به وقوع چهار سناریوی محتمل طی 15 سال آینده رسیده‌اند. هر یک از این حالات فرضی، از دوگانه‌های ادغام/ انفکاک و آسیب‌پذیری/ انعطاف‌پذیری بهره جسته‌اند:

در این شرایط که به عقیده غالب کارشناسان بعید‌ترین سناریوی ممکن به نظر می‌رسد، افزایش روزافزون حملات سایبری به زیرساخت‌های حیاتی چون سیستم‌های خانگی هوشمند، حمل و نقل عمومی و سامانه‌های بهداشت طی سال‌های آینده، چین و دولت‌های اروپایی را به تأسیس سازمان‌های بین‌المللی مشترک برای کاهش تهدیدات سایبری ترغیب می‌کند و توسعه پیوند‌های جهانی فضای مجازی را سبب می‌شود. این امر، سبب توسعه تعامل و افزایش اعتماد پکن و بروکسل شده و جهان را در مسیر توسعه استانداردها و شیوه‌های نظارتی مشترک قرار می‌دهد.

سناریوی سقوط سنت‌های دیجیتال، طیف گسترده‌ای از یکپارچگی فنی و اقتصادی را در عین وجود سیستم‌های اجتماعی و دیجیتال آسیب‌پذیر در بر می‌گیرد. در چنین شرایطی، حملات سایبری سازماندهی شده از سوی دولت‌ها، تروریست‌های سایبری و مجرمان به امری عادی و روزمره بدل می‌شود. بر اساس این چشم‌انداز، چین و اروپا با وجود وضعیت امنیتی بغرنج همچنان به عنوان بازارهای نسبتاً متعهد و متصل به زنجیره تولید شناخته می‌شوند. در جهان غرب، امنیت فدای ارزش‌هایی چون عدالت اجتماعی، حاکمیت قانون، حریم خصوصی، حقوق فردی و دموکراسی می‌شود. با توجه به تجربه تاریخی، بی‌ثباتی ناشی از ناامنی سایبری باعث حرکت اروپا به سوی سیاست‌های رادیکال و افزایش مجدد تنش با چین می‌شود.

در این پیش‌بینی، با وجود سقوط تجارت جهانی در اثر سیاست‌های حمایت‌گرایانه از مسئله توسعه دیجیتال و امنیت سایبری، همه سیستم‌ها در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیری نسبتاً بالایی پیدا می‌کنند. این امر، بی‌اعتمادی گسترده‌ای را در میان دولت‌های بزرگ جهان اشاعه می‌دهد و سبب کاهش تلاش‌های بین‌المللی برای کنترل تسلیحات سایبری می‌شود. در این فضا، اگرچه قوانین و شیوه نامه‌های متعددی برای حفظ صلح سایبری و افزایش امنیت اطلاعات از سوی اتحادیه اروپا تصویب می‌شوند، اما شرکت‌های بزرگ و کشورهای غیر اروپایی، خود را ملزم به اجرای آن‌ها نمی‌بینند. این امر، به مرور سبب تغییر ماهیت اتحادیه اروپا و شکل‌گیری سازمان جدیدی با عنوان فرضی بلوک کشورهای مستقل می‌شود. بر اساس پیش‌بینی‌ها، موفقیت این نهاد جهانی جدید به حمایت سیاسی ایالات متحده آمریکا و پشتیبانی فنی و دیجیتال چین بستگی دارد.

متخصصان شرایط فرضی چهارم، یعنی وقوع جنگ دیجیتال را محتمل‌ترین گزینه می‌دانند. در این حالت، تقسیم‌بندی‌های اجتماعی و فناورانه با سطح بالایی از انعطاف‌پذیری همراه می‌شوند. در این جهان، ایالات متحده آمریکا، اروپا و چین به واسطه افزایش اختلافات بنیادین در قوانین، استاندارد‌های حفظ حریم‌شخصی، تعیین سطح دسترسی و محدودیت‌های حوزه تولید و نشر محتوا به صورت جداگانه در پس موانع دیجیتال غیرقابل نفوذی که توسعه داده‌اند، پنهان می‌شوند. این امر، به رقابت میان قدرت‌های بزرگ جهان برای توسعه فناوری‌های جدید و دسترسی به منابع را دامن زده و افزایش جنگ‌های نیابتی در مناطق کمتر توسعه‌یافته را سبب می‌شود. در چنین شرایطی، بسترهای مجازی محدود به مرزهای سرزمینی، جایگزین اینترنت جهانی شده و افزایش عمق شکاف میان هنجارهای مدیریتی هر یک از این فضاهای مرزبندی شده شتاب می‌گیرد. اقتدار اقتصادی دولت‌ها در این ساختار جدید به واسطه قانون‌گذاری سخت‌گیرانه به شدت افزایش خواهد یافت و همین نفوذ بیش از حد باعث کاهش شدید مبادلات تجاری، فرهنگی و علمی میان کشورهای جهان می‌شود.

نتیجه‌گیری
کارشناسان در سه مورد از سناریوهای احتمالی، دنیای دیجیتال بسیار تاریکی را به تصویر کشیده‌اند. به عقیده آن‌ها تلاش دیپلماتیک فعلی که میان چین و اروپا جریان دارد، در آستانه شکست است. به نظر می‌رسد که طرفین برای خروج از این بحران باید گفتگو‌های موجود در سطح شوراها را به نشست سران سیاسی طرفین ارتقاء دهند. علاوه بر این، احتمالات مطرح شده از سوی متخصصان، اهمیت تداوم وابستگی راهبردی موجود میان چین و اتحادیه اروپا را برجسته می‌کند. به جرأت می‌توان مُدل جهانی‌سازی موفقی چون تأسیس اتحادیه اروپا را مثالی برای تحقق یکپارچگی اقتصادی، قانونی و سیاسی در راستای تضمین تداوم صلح و ثبات میان اعضا دانست. کارشناسان بر این عقیده‌اند که برای تضمین ثبات جهانی در بستر فضای دیجیتال و مجازی، رابطه دیجیتال چین و اروپاییان نیز باید از الگوی مشابه اتحادیه اروپا تبعیت کند. بی‌شک، ثبات از انفکاک و مرزبندی حاصل نمی‌شود و می‌توان آن را محصول توسعه روند انعطاف‌پذیری جهانی دانست.

لینک منبع