تاریخ شروع: ۱۴۰۰/۱۱/۱۹تاریخ پایان: ۱۴۰۰/۱۱/۱۹تعداد بازدید: ۲۳۳ نشست «نسبت حکمرانی جهانی فضای مجازی با انقلاب اسلامی»
نوع رویداد: سمینار
سطح برگزاری: سراسری
آدرس محل برگزاری: دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی
محورهای رویداد: به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فضای مجازی؛ یکصد و دوازدهمین نشست از سلسله نشست‌های «دین و فضای مجازی» با موضوع «نسبت حکمرانی جهانی فضای مجازی با انقلاب اسلامی» با ارائه دکتر جواد آزادی، پژوهشگر هسته خط مشی فضای مجازی(سپهرا) مرکز رشد دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، به همت دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی، برگزار شد.
در این نشست ابتدا دکتر آزادی با اشاره به اینکه "فضای مجازی شامل سه رکن اساسی است"، اظهار داشت: رکن نخست شبکه‌ای است که جنبه زیر ساخت ارتباطات و اطلاعات دارد، رکن دوم کاربرانی هستند که بایستی ارتباطات خود را در بستر این شبکه به وجود آورند و در نهایت امتداد توسعه نظام‌های اجتماعی در بستر شبکه می‌باشد که باعث به وجود آمدن فضای مجازی می‌شود.
وی ادامه داد: چنانچه بخواهیم به صورت دقیق و علمی به مسئله حکمرانی بپردازیم بایست پنج موضوع را در نظر بگیریم تا مشخص شود در چه زمانی بایست به موضوع حکمرانی مراجعه کنیم. بحث نخست موضوع تعامل بازیگران مختلف همچون بخش دولتی، بخش خصوصی و مردم با یکدیگر است. بحث بعدی این است که به نقش بازیگران 1، 2 و 3 –یعنی بخش دولتی، بخش خصوصی و بخش دولتی- در سطوح جهانی، بین المللی، ملی و منطقه‌ای توجه کنیم. موضوع سوم ناظر به نحوه طراحی، سازماندهی و هماهنگی دولت می‌باشد. مبحث چهارم و پنجم هم به شناخت ظرفیت‌ها و اثرسنجی حکمرانی و همچنین آنالیز شکست و یا چگونگی بهبود حکمرانی می‌پردازد.
دکتر آزادی گفت: ما نظریات حکمرانی را به دو حوزه حکمرانی سنتی و حکمرانی نوین تقسیم‌بندی می‌کنیم. حکمرانی سنتی تفاوتی با عمل دولت نداشته و شامل نگاه سلسله مراتبی از بالا به پایین و دستوری است که دقیقا این نوع نگاه در اندیشه اکثر مسئولان جمهوری اسلامی هم به چشم می‌خورد. اما پس از جنگ جهانی دوم و در قرن بیستم اتفاقاتی به وقوع می‌پیوندد و نیاز به حکمرانی جدیدی احساس می‌شود که در نتیجه ادبیات جدیدی با عناوین نظریات نئولیبرالی و نظریات علوم اجتماعی‌ها ذیل موضوع حکمرانی نوین تعریف می‌گردد. در همین خصوص باید گفت که ساختار و سازوکار حکمرانی به سه دوره اصلی تقسیم می‌شود؛ دوره اول دولت‌های کینزی پس از جنگ جهانی دوم است که تا سی سال پس از جنگ جهانی دوم به صورت جدی ادامه پیدا می‌کند و ساختار این دولت‌ها، ساختار سلسله مراتبی است. پس از جنگ جهانی، ما تجویزهای بازاری و نئولیبرالی را مشاهده خواهیم کرد که موج اول اصلاحات اداری را شامل می‌شود و در دوره سوم، موج دوم اصلاحات اداری به وقوع می‌پیوندد که با ورود نظریات علوم اجتماعی‌ها، ساختار شبکه مطرح می‌گردد.
وی ادامه داد: در نتیجه ما پس از جنگ جهانی دوم و با شروع نظریات حکمرانی نوین یک مطلب اصلی داریم بدین معنا که با تعدد بازیگران، اعمال اراده در شرایط توزیع یافتگی قدرت را حکمرانی نوین نامگذاری می‌کنیم و امروزه فضای مجازی، مهمترین محمل بروز توزیع یافتگی قدرت، است. از نیمه قرن بیستم، با شکل‌گیری ساختار حکمرانی بین‌الملل، توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی-اجتماعی، آغاز حکمرانی جهانی را مشاهده خواهیم کرد.
این پژوهشگر حوزه فضای مجازی با بیان اینکه "ما با مفهوم بزک شده توسعه، شاهد پیگیری سیاست‌های جریان لیبرال در کشور هستیم" ادامه داد: توسعه تحت چهار عنوان صورت می پذیرد؛ ابتدا توسعه اقتصادی که بخش خصوصی را فعال می‌کند، سپس توسعه سیاسی-اجتماعی می‌باشد که بخش سوم جامعه –همچون احزاب، مطبوعات، NGOها- مورد توسعه قرار می‌گیرد. همچنین با شعار حکمرانی خوب، توسعه دولت را مشاهده می‌کنیم که طی آن دولت‌ها به معاهدات بین‌المللی همچون معاهده پاریس می‌پیوندند و در گام بعدی توسعه پایدار را داریم که در آن پکیجی از سیاست‌ها اشاعه داده می‌شود که مسئولان کشورها به صورت اتوماتیک، به آن رجوع می‌کنند و برای نمونه موضوع سند 2030 از این دست موضوعات است. این روند حکمرانی جهانی در نهایت منجر به کاهش شدید ظرفیت حاکمیت خواهد شد که در نهایت دولت‌های ایدئولوژیک، توخالی خواهند شد و ابرقدرت‌ها با این موضوع به دنبال ایجاد دهکده جهانی هستند.
دکتر آزادی سلطه آمریکا در حوزه فضای مجازی را در سه بخش عنوان کرد و اظهار داشت: کلود شانون (در حوزه فناوری اطلاعات)، پل باران(در حوزه فناوری ارتباطات) و جان پاستل(در حوزه شبکه) سه دانشمند آمریکایی هستند که با اقدامات خود در ابتدای قرن بیستم عملا هژمونی آمریکا در حوزه فضای مجازی را شکل دادند. به عنوان نمونه جان پاستل، نظام هویت در شبکه و یک ساختار سلسله مراتبی را برای آمریکایی‌ها طراحی کرد که به موجب آن قدرتی متمرکز برای آنها فراهم شد.
وی ادامه داد: آمریکایی‌ها ابتدا پرروژه آرپانت را با ایجاد 4 گره در شبکه اتصال 4 دانشگاه آغاز کردند و در مرحله نخست، سلطه فنی را در اختیار گرفتند بدین معنا که هویت را با استفاده از ساختار DNS در دست گرفتند تا همگان برای دراختیار گرفتن نام-دامنه‌ها به آنها رجوع کنند به همین جهت در این ساختار سلسله مراتبی، صاحب مسیریابی ترافیکی هم شدند. در گام بعدی سلطه اقتصادی در حوزه فضای مجازی را در اختیار گرفتند و هزینه ترافیک ورود و خروجی از آمریکا را از سایر کشورها می‌گیرند. لازم به ذکر است که اتفاقا موضوع اصلی در خصوص شبکه ملی اطلاعات در ایران این است که بابت انتقال داده بین دو کاربر داخل کشور، مسیریابی ترافیکی داخل کشور انجام شود و هزینه ترافیک داده‌ها، به خارج از کشور پرداخت نشود.
این پژوهشگر هسته خط مشی فضای مجازی(سپهرا) مرکز رشد دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام) ادامه داد: در همین حین، برخی از کشورها نسبت به در اختیار قرارداشتن مدیریت این منابع حیاتی توسط آمریکا معترض می‌شوند و آمریکایی‌ها این مدیریت را به نهاد ICANN -که شامل برخی شرکت‌های خصوصی می‌شود- واگذار می‌کند.
وی با اشاره به اینکه "در حکمرانی فضای مجازی ما شاهد 3 جریان اصلی هستیم"؛ اظهار داشت: جریان نخست، نهاد اتحادیه بین المللی مخابرات(ITU) است که نهاد زیر مجموعه سازمان ملل متحد برای هماهنگی فناوری‌های ارتباطی جهانی است و در همین خصوص، تالار گفتگویی با عنوان WSIS برای گفتگو میان دولت‌ها با اسپانسری آمریکا راه‌اندازی می‌شود که البته دولت‌ها در آن به تعارضات ملی و بین‌المللی می‌رسند و ادامه پیدا نمی‌کند. آمریکایی‌ها جریانی موازی با عنوان ICANN را راه می‌اندازند که شرکت‌های بزرگ نام-دامنه در آن عضو می‌شوند و تالار گفتگویی با عنوان IGF برای گفتگو میان شرکت‌های خصوصی تاسیس می‌شود. ایران نیز از سال 98 به بعد در این اجلاس شرکت می‌کند. جریان بعدی کنوانسیون‌های سایبری است که دو نمونه اصلی آن کنوانسیون مبارزه با جرایم سایبری بوداپست و قانون مقررات عمومی حفاظت از داده (GDPR) است.
دکتر آزادی ادامه داد: در حکمرانی جهانی فضای مجازی سه گونه مکانیسم مشاهده می‌شود؛ مکانیسم نخست تحکیم قانونی، مکانیسم دوم تحکیم نهادی و مکانیسم سوم، مدل‌سازی عملیاتی است. فناوری به دلیل تمرکزگریزی از مکانیسم تحکیم قانونی عبور کرده است. کشورهای جهان جریان دوم و سوم را به صورت همزمان دنبال می‌کنند؛ به عنوان نمونه در موضوع اینترنت ماهواره‌ای، ایران موضوع حقوق ملی کشورها در ارسال و دریافت اطلاعات بین جو و زمین را مطرح کرده است و یا چینی‌ها از سال 2010 به دنبال هنجارسازی مفهوم حق حاکمیت ملی کشورها در فضای مجازی بودند. همچنین در مدل‌سازی عملیاتی، چینی‌ها در نقاط وابستگی‌ای که آمریکایی‌ها ایجاد کرده‌اند، به دنبال ایجاد سازوکارهایی مخصوص به خود هستند به عنوان نمونه در برابر سیستم GPS آمریکایی‌ها، شبکه ماهواره‌ای خاص خود را در اطراف زمین مستقر کرده‌اند.
وی گفت: آمریکایی‌ها ابتدا می‌گفتند توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات به نیت گسترش عدالت است اما بعد از اینکه در این حوزه نظام‌سازی کردند و شرکت‌های بزرگ آمریکایی، بستر نظام‌سازی را در اختیار گرفتند، به یکباره شعار را عوض کردند و شعار توسعه در بستر پلتفرم‌های آمریکایی را مطرح کردند.
این پژوهشگر فضای مجازی در خصوص تجربه انقلاب اسلامی در حکمرانی فضای مجازی اظهار داشت: این حکمرانی شامل سه دوره اصلی بوده است که دوره نخست، دوره توسعه دسترسی به شبکه مخابرات است که از اوایل انقلاب تا دهه 1380 ادامه داشته است و فناوری ارتباطات را به دست آوردیم. در دوره بعدی یعنی از ابتدای دهه تا 1380 تا دهه 1390 مسائل اینترنت در کشور آغاز می‌شود و اولین سیاست‌های کلی نظام حول شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای توسط رهبر انقلاب در اواخر دهه 80 ابلاغ می‌شود. در این دوره، بازطراحی ساختار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مشاهده می‌کنیم بدین‌صورت که وزارت پست، تلفن و تلگراف به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تبدیل می‌شود و معماری مبتنی بر داده به مسئله اصلی کشور تبدیل می‌شود. در دهه 1390 توسعه نسل 3 و 4 ارتباطات همراه در داخل کشور را مشاهده می‌کنیم و در نتیجه تعاملات اجتماعی در بستر شبکه شکل‌گرفته و نظام‌سازی آغاز می‌شود؛ به عبارتی فضای مجازی به معنای دقیق از دهه 90 شکل می‌گیرد.
وی افزود: توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی با توسعه فضای مجازی به‌یک‌باره در کشور اتفاق افتاد یعنی در 8 سال گذشته، نسخه 40 ساله نهادهای توسعه‌ای غربی به‌یک‌باره اجرا شد و با خلأهای قانونی و عدم وجود ظرفیت‌های حکمرانی، کشور دچار نوعی شتاب‌زدگی شد که به‌موجب آن سایر نظام‌های اجتماعی در امکانِ حکمرانی جمهوری اسلامی شکل نگیرد و نهادهای رسمی ما همچون صداوسیما عقب بمانند. بایست توجه کرد که اگر در حوزه اقتصادی، انقلاب اسلامی باید با سنت‌های چند صدساله نظام‌های اقتصادی غرب و شرق رقابت کند اما در حوزه فضای مجازی، نظام‌سازی‌ها در حوزه 20 سال اخیر است در نتیجه ما در فضای مجازی فرصت رقابت برای تمدن‌سازی را در اختیار داریم و اگر مبتکرانه برخورد نکنیم باعث می‌شود تا فضای مجازی ابزارهای حاکمیت را تخلیه کند.
عناوین نشست ها :
سخنرانان :
مخاطبان:
