به گزارش
روابط عمومی پژوهشگاه فضای مجازی؛ یکصد و پنجمین نشست از سلسله نشست‌های «دین و فضای مجازی» با موضوع «بررسی جوانب اقتصادی متاورس از منظر فقهی» با ارائه حجت الاسلام محمد مادرشاهی، استاد حوزه و دبیر گروه فقه نظام اقتصاد پژوهشگاه فقه نظام برگزار شد.
در این نشست حجت الاسلام مادرشاهی در ابتدا جلسه درباره تعریف متاورس گفت: «بحث متاورس بحث جدیدی است که به تازگی خودش را نشان داده و فقها باید مسائل حول این موضوع را مورد بررسی قرار دهند. متاورس در برخی تعبیرها این چنین است که نسل جدیدی از فضای مجازی و حالت تکامل یافته آن است. در فضای مجازی انسان قادر است برخی امور را با کمک برخی ابزارها انجام دهد؛ مثلا غذا سفارش دهد یا ماشین بگیرد و ...»
این استاد حوزه با تاکید بر اینکه دو نگاه درباره متاورس وجود دارد، در مورد نگاه دوم اظهار داشت: «متاورس دنیای مجازی جدید است نه فضای مجازی جدید. متاورس، حالت پیشرفته ابزار فضای مجازی است یعنی اینکه به جای رفتن به مغازه با موبایل می‌توان حتی ضخامت، نوع جنس و در آینده نه چندان دور حتی بو و رنگ وسیله مورد نظر را حس کرد. در متاورس خدماتی که از طریق دنیای دو بعدی واقعی دریافت می شود را با کیفیتی متفاوت، بدون ابزارهای رایج، با سهولت و کیفیت بهتر می‌توان دریافت کرد.»
دبیر گروه فقه نظام اقتصاد در ادامه افزود: «متاورس دنیای مجازی جدیدی با یک‌سری قواعد خاص است. بازی سیمز که یک بازی خانوادگی و اجتماعی است را ببینید؛ فرد خانواده تشکیل می‌دهد، کار می‌کند، عاشق می‌شود، بیمار می شود.»
حجت الاسلام مادرشاهی اضافه کرد: «البته اینکه چگونه انسان می‌تواند به این فضا اعتماد کند و سازنده آن پول افراد را اختلاس نکند، هم موضوعی است که برای آن زمینه‌سازی می‌کنند و برای تامین امنیت آن برنامه دارند؛ بنابراین در اینجا ما با دنیای جدید مجازی و موضوع جدیدی روبرو هستیم نه صرفا فضای مجازی پیشرفته.»
این استاد حوزه پیرامون مسایل اقتصادی متاورس گفت: «در یک نگاه کلان می‌توانیم مباحث اقتصادی متاورس را در هر دو تعریفی که ارائه شد، مورد توجه قرار دهیم و آن را به ۵ موضوع کلان تقسیم کنیم؛ یکی توزیع نخستین این فضا برای همگان و بحث پهنای باند و مالکیت است. اینکه عدالت در این فضا خود را چگونه نشان خواهد داد و اینکه اگر فضایی را گرفت و آن را احیاء نکرد آیا می‌توان مالکیت را از او گرفت. بحث دیگر تولید در این فضاست و بعد از آن، توزیع این تولیدات و مسائل مرتبط با آن مانند مالیات و ... و بعد هم بحث مبادله است که این مبادله آیا با رمزارز است یا پول و ...، حکم نهادهای مبادله و بانک‌هایی که در متاورس وجود دارد و همچنین خلق پول و ... از موضوعات دیگر است
.»
دبیر گروه فقه نظام اقتصاد در ادامه افزود: «موضوع دیگر بحث مصرف است؛ بحث اسراف و سرمایه‌ای که انسان وارد می‌کند؛ اینکه مبنای فعالیت اقتصادی در این دنیای مجازی، مبتنی بر قناعت است یا مصرف‌گرایی؟ در بحث تولید موضوعات بسیار زیادی مانند مالکیت معنوی، اقتصاد هک و سرقت، تولید کالاهای امنیتی، مفهوم اقتصاد مقاومتی و ... مطرح است.»
حجت الاسلام مادرشاهی در مورد بحث مالیت در متاورس گفت: « یکی از موضوعات جدی در این فضا، بحث مالیت در فعالیت‌های اقتصادی است چون زیربنای همه مباحث دیگر است. در اینجا برای بحث مالیت، دو مبنا وجود دارد؛ اگر قائل باشیم مالیت تنها عقلائیه است و نه شرعی، با این مبنا هیچ مشکلی وجود ندارد و خرید و فروش در متاورس هم ایرادی ندارد زیرا عقلا آن را می‌پذیرند. اما مالیت عرفی و عقلایی داشتن کافی نیست بلکه باید ببنیم آیا مالیت شرعی هم دارد یا خیر؟ با توجه به ادله شرعی مثل حرمت اکل مال بالباطل، خرید و فروش‌ها در متاورس از نگاه شرعی با مشکل مواجه است. از احکام مختلف شرعی بر می‌آید که صرف اعتبار نمی‌تواند مالیتی را ایجاد کند حتی اگر عقلاء نسبت به آن رغبت نشان دهند. شارع مقدس مالیتی را موضوع احکام خود قرار داده است که باطل نبوده باشد و صرف اعتبار اشخاص حتی اگر عقلاء نسبت به آن رغبت نشان دهند آن را از باطل بودن خارج نمی‌کند. به نظر می‌رسد خرید و فروش اجناس در متاورس نیز همین حکم را داشته باشد.»
حجت الاسلام مادرشاهی در پایان، پیرامون احتمال متضرر شدن اکثر مردم در این فضا گفت: « ویژگی اعتباری بودن متاورس باعث می‌شود که ثروتمندان بتوانند به راحتی در آن قیمت‌گذار باشند و عموم مردم قیمت‌پذیر و با یک توییت یک ثروتمند مثل ایلان ماسک، قیمت بسیاری از این مسائل بالا و پایین برود و در هر بالا و پایین رفتن این ثروتمندان هستند که سود می‌برند و در نهایت پول عموم مردم به سمت این ثروتمندان کشیده می‌شود. بحث‌های فراوان دیگری نیز وجود دارد که باید به آنها توجه نمود.»
